پزشکی از راه دور

با ورود تحولات دیجیتال و عصر اینترنت به دنیای پزشکی و ساختار بیمارستانی، روشهای سرویس دهی به بیماران، معاینات پزشکی، پیشگیری های سلامت، مراقبتهای ویژه، مراقبتهای بعد از ترخیص بیماران و پیگیری های پزشکی وارد مدلهای پیشرفته ای نظیر سلامت از راه دور (Telehealth) و پزشکی از راه دور (Telemedicine) شده است تا به ارتقاء سطح کیفی، کاهش هزینه های پزشکی و دسترسی آسان به خدمات پزشکی کمک نماید.

پیشرفت در زمینه هایی چون هوش مصنوعی، استخراج و تجزیه – تحلیل اطلاعات به شکل انبوه (Big Data)، تبادل اطلاعات به کمک سرویس های اینترنتی (IOT) و ذخیره سازی اطلاعات در فضای مجازی (Computing Cloud)، باعث ایجاد تغییرات ساختاری، سازمانی، تکنولوژیکی، فرهنگی و رفتاری در سازمانهای مراقبت سلامت از جمله بیمارستانها شده است. تحولات دیجیتالی باعث بهبود امور پزشکی ـ کلینیکی بیماران، امور پزشکی ـ مالی بیماران و مشارکت مستقیم و فعال آنها در تصمیم گیری های مربوط به سلامتشان گردیده است.

پزشکی از راه دور

مفاهیم پزشکی از راه دور و سلامت از راه دور به ترتیب ترجمه دو عبارت Telemedicine و Telehealth و برگرفته شده از کلمه یونانی «Tele» به معنی فاصله (Distance)، «Medicine» به معنای «پزشکی» و «Health» به معنای «سلامت» است. معنای کاربردی این عبارات، تبادل اطلاعات پزشکی از طریق ارتباطات الکترونیکی و از راه اینترنت می باشد. در ابتدا فلسفه ایجاد پزشکی از راه دور، رساندن خدمات و سرویس های پزشکی به مناطق دورافتاده و صعب العبور بود که مردم دسترسی محدود به پزشکان داشتند یا از آن در سازمانهای خاص یا شرایط خاص استفاده می شد.

مثلا سازمان فضانوردی آمریکا (NASA) در سفرهای فضایی برای مانیتور کردن علائم حیاتی فضانوردان از روش پزشکی از راه دور استفاده ‌می کرده است. در سلامت از راه دور یا Telehealth، علاوه بر خدمات پزشکی، خدمات آموزشی و پیشگیری نیز اضافه می شوند و پزشکان و پرستاران در سراسر دنیا می توانند به تبادل نظر و اشتراک گذاری اطلاعات پزشکی بپردازند و بیماران نیز مشمول آموزشهای از راه دور برای سلامت خود شوند.

پزشکی از راه دور و تبادل اطلاعات

اطلاعاتی که در پزشکی از راه دور تبادل می شوند شامل علایم حیاتی بیماران نظیر میزان فشار خون و قند خون، تعداد ضربان قلب و تنفس در هر دقیقه، میزان اشباع اکسیژن در خون، انواع تصاویر رادیولوژی، سی تی اسکن و MRI، تصاویر و مطالعات مختلف مربوط به کارکرد قلب و ریه ها، آزمایشات خونی، نتایج آسیب شناسی نمونه های بافتی و بسیاری از اطلاعات دیگر است. این اطلاعات به شکلهای ارسال پیام و صوت و تصویر یا به صورت زنده (Live) بین بیمار و پزشک، پزشک با پزشک یا بین بیمارستان ها و تیم های پزشکی و به دو روش Real Time (RT) و (S&F) Store and Forward مبادله می شوند. در روش Real Time ارتباط به صورت مستقیم، پیوسته و آنلاین صورت می گیرد و در روش S&F، تصاویر و اطلاعات پزشکی در پایگاه داده ها ذخیره می شوند و سپس ارسال می گردند.

پزشکی از راه دور و انوع روش های آن

انواع روش های پزشکی از راه دور به شرح زیر است:

• ارتباطات ویدئویی و تصویری آنلاین به صورت ویدئو کنفرانس برای ارائه مشاوره‌ در زمینه هایی چون مراقبتهای اولیه سلامت (Primary Care Services)، روانپزشکی از راه دور (Tele-Psychiatry)، روانشناسی از راه دور (Tele-Psychology)، توانبخشی و نوتوانی از راه دور (Tele-Rehabilitation) و مشاوره سلامت روانی (Mental Health).
• تبادل اطلاعات پزشکی بیماران مانند علائم حیاتی بین خانه، پزشک، پرسنل درمانی، کلینیک و بیمارستان که به دو روش Real Time و S&F قابل انجام است.
• ارتباطات پیشرفته تر پزشکی از راه دور مانندTele Cardiology ،Tele Radiology ،Tele Monitoring ،Tele ICU ،Tele-Pathology Tele-Trauma ، Tele- Dermatologyو Telesurgery می باشند. برای مثال در Telesurgery که توسط رباتهای جراح و تیم جراح صورت می گیرد، بیمار و تیم رباتیک دریک شھر یا کشور دیگر حضور دارند و جراح و تیم پزشکی، از راه دور، بیمار را با استفاده از نویگیتورها جراحی می کنند.لازم به ذکر است اولین مورد جراحی از راه دور، در سال ٢٠٠١ بین فرانسه و آمریکا و برای جراحی کیسه صفرای یک مرد ۶٨ ساله صورت گرفت.

پزشکی از راه دور و مزایای استفاده از آن

با استفاده از تکنولوژی های پزشکی از راه دور، بسیاری از بیماران قادر خواهند بود در هر لحظه و در هر مکانی از دنیا با پزشک معالج خود یا سایر پزشکان به صورت آنلاین ارتباط برقرار کنند و از مشاوره تخصصی آنها بهره مند شوند. از سوی دیگر، پزشکی از راه دور به افزایش کیفیت خدمات پزشکی، افزایش سطح دسترسی بیماران به خدمات پزشکی و کاهش هزینه ها کمک می نماید و همچنین تاثیر شایانی در کاهش رفت و آمد بین مطب و بیمارستان، کاهش مراجعات دوباره به مراکز اورژانس، مدیریت موثر بیماری های مزمن و همراه کردن بیماران با مسائل مربوط به سلامتیشان دارد. امروزه رویکرد بهداشت عمومی برای ارتقاء سطح آگاهی مردم از سلامت جسم و روان خود، با استفاده از تکنولوژی پزشکی از راه دور پیشرفت چشم گیری داشته و باعث مشارکت فعال افراد در سلامت خود شده است. بسیاری از بیمارستانهای دنیا و امریکا در حال راه اندازی یا استفاده از پزشکی از را دور و سلامت از راه دور هستند و بیماران زیادی اعلام رضایت مندی و بهبود در سلامتیشان کرده‌اند.