ید و نقش آن در بدن

ید (Iodine) به طور کلی یک ماده معدنی ضروری برای ساخت هورمون های تیروئید می باشد.

ید و منابع غذایی حاوی آن

به طور کلی جلبک دریایی (Seaweed) بیشتر از هر ماده غذایی دیگری دارای ید می باشد، به طوری که یک گرم از آن می تواند بیش از چندین برابر نیاز روزانه انسان را برآورده سازد. از دیگر منابع غنی ید می توان به ترتیب از ماهی کاد (Cod)، ماست ساده (plain)، شیر، پنیر، تخم مرغ، میگو و سایر غذاهای دریایی نام برد. منابع گیاهی دارای مقادیر کمتری ید می باشند. به علت اهمیت ید در رژیم غذایی، این ماده نه تنها به نمک طعام افزوده می شود (نمک ید دار)، بلکه به مواد غذایی دیگری مانند نان، ماکارونی و سریال صبحانه نیز اضافه می گردد. بیشتر ید اضافی موجود در رژیم روزانه، در غده تیروئید ذخیره می گردد. در صورت عدم دریافت ید کافی، این ذخیره می تواند تا چندین ماه نیاز بدن را تامین نماید، ولی پس از آن علائم کمبود ید ظاهر می گردند.

ید و میزان مورد نیاز روزانه

این نیاز بر اساس سن متفاوت است، به طور کلی بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ میکروگرم متغیر است. نیاز هر دو جنس به ید یکسان می باشد، نیاز زنان در زمان حاملگی حدود ۲۲۰ میکروگرم و در زمان شیردهی بیشتر و در حدود ۲۹۰ میکروگرم در روز می باشد.

ید و عوارض کمبود آن

کمبود ید در دوران حاملگی باعث اختلال در رشد و تکامل جنین می گردد و متاسفانه کمبود ید، شایع ترین علت تولد کودکان با عقب افتادگی ذهنی (Mental Retardation) در جهان است که به سادگی قابل پیشگیری می باشد. کمبود این ماده در دوران نوزادی و کودکی نیز باعث اختلالات رشد و تکامل می گردد. در سنین بالاتر، کمبود ید باعث بزرگ شدن غیرطبیعی غده تیروئید و برجستگی آن در ناحیه جلوی گردن می شود که به آن گواتر (Goiter) می گویند. بزرگ شدن غده تیروئید (بر اثر کمبود ید) به این علت صورت می گیرد که با افزایش میزان خونی که از این غده می گذرد، کمبود ید را جبران نماید. در صورت ادامه کمبود ید، فرد دچار کم کاری غده تیروئید یا Hypothyroidism می شود.

ید و خطر کمبود آن

بیشتر ذخیره ید در کره زمین در اقیانوس ها می باشد و میزان کمی از آن در خاک یافت می شود. از سوی دیگر هر چه از اقیانوس ها دور می شویم، میزان ید موجود در خاک کمتر نیز می گردد. از این رو گیاهانی که در مناطق کوهستانی رشد می کنند، دارای مقادیر ناچیزی از ید می باشند و افراد ساکن در این مناطق در معرض خطر کمبود ید هستند. به همین دلیل، بالاترین میزان کمبود ید در جهان در افراد ساکن در رشته کوههای هیمالیا، آلپ وآند دیده می شود.

ید و مصرف بیش از آن

مصرف بیش از حد ید (مانند کمبود آن) می تواند باعث گواتر و به دنبال آن کم کاری غده تیروئید یا Hypothyroidism گردد. علت این است که مصرف بیش از حد ید باعث افزایش ترشح هورمون محرک غده تیروئید یا TSH (Thyroid Stimulating Hormone)، کاهش تولید هورمون های تیروئید و ایجاد گواتر می شود. به طور خلاصه توصیه می گردد که ید مورد نیاز بدن به صورت ترکیبی از منابع غذایی ذکرشده و نمک ید دار تامین شود، تا افراد از خطر کمبود ید در امان بمانند. اهمیت این موضوع در زنان حامله و در زمان شیردهی بیشتر می باشد.